Language/Kazakh/Grammar/Past-Tense/el
Өткен уақыт[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Өткен уақыт, қазақ тілінде мәні бұрыс болған қажетті уақыттардың бірі. Оның нәтижесінде бір әрекет өткен уақытта кездеседі. Мысалы: мен өткен жылда Алматыда болдым.
Өткен уақыт құрылуы мен пайдалану ережелерін үйрену үшін келесі тәртіптерді қолдану керек:
Өткен уақыт құрылуы[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Өткен уақыт құрылысы қазақ тілінде әдетте жазылмаған, сөйлемнің соңына "-ды" немесе "-ді" сөздерін қосу арқылы жасалады. Алайда, бірнеше қазақ діалектерінде өткен уақыт құрылуы басқа болуы мүмкін.
Мысалы:
Қазақ | Транскрипция | Қазақша түсінік |
---|---|---|
мен оқыдым | men oqıdım | Мен оқыдым |
сен жаздың | sen jazdyn | Сен жаздың |
ол жұбысын көрді | ol júbysın kördi | Ол жұбысын көрді |
біз ойнадық | biz oınadık | Біз ойнадық |
сіз тұрдыңыз | siz turdynyz | Сіз тұрдыңыз |
олар барды | olar bardı | Олар барды |
Өткен уақытты пайдалану[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Өткен уақытты пайдалану қазақ тілінде өзіндік ережелермен белгіленеді. Олар:
- өткен уақытта кездесетін әрекеттердің мәні көбінше бұрыс болады (мен өткен жылда Алматыда болдым).
- өтінішнің соңына "-ды" немесе "-ді" сөздерін қосу керек (мен сізден хабарласып қалдым).
- өткен уақытты анықтау үшін келесі сөздер пайдаланылады: "өткен", "өтті", "өтіп", "өткен болатын", "өткен болып", "өткенде", "өткенмен".
Мысалы:
- Мен өткен жылда Алматыда болдым. - Мен Алматыда болдым.
- Сізден хабарласып қалдым. - Сізбен хабарласып қалдым.
- Жұмысқа келгенде ол өтіп кетті. - Жұмысқа келгенде ол кетті.
- Ұйыққа кеткен кезінде оның қолына сүйенді. - Ұйыққа кеткен кезінде оның қолына сүйенді.
- Оған мұқиятты бітіргенде ол өткен болатын күнінің ертеңінде қайтып келеді. - Оған мұқиятты бітіргенде ол қайтып келеді.
Қосымша ақпарат[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Өткен уақыт құрылуы мен пайдалану ережелерін үйренген соң, өткен уақыттың мәнін оңай қабылдай аласыз. Өткен уақытты пайдалануға тәжірибелік керек, оны жүзеге асыру үшін диалектердің өткен уақытты құрылуы мен пайдалануын үйрену керек.